In de komende periode gaan weer veel jongeren examen doen. Tenminste, dat hopen we… Sinds vorig jaar weten we dat dit niet vanzelfsprekend is. Aan de ene kant zie je ertegenop, aan de andere kant is het een hoogtepunt in je leven. Dan moet je wel slagen natuurlijk. Maar áls je slaagt, ben je trots op het resultaat. Toch?
Wat is ‘trots’ eigenlijk? Het digitale woordenboek Van Dale zegt:
trots (de; m)
1(negatief) een te hoge dunk van zichzelf; = hoogmoed
2(in positieve zin) zelfbewustheid, eergevoel
3persoon of zaak waarop mensen trots zijn
Trots is een gevoel dat over jezelf gaat. Als je trots bent op jezelf, ben je blij en tevreden met wat je hebt bereikt, bijvoorbeeld met de prestatie die je hebt geleverd. Zo’n gevoel hoeft niet direct verkeerd te zijn. Het heeft te maken met een gezonde identiteit: blij en tevreden zijn met wat je doet en wie je bent als mens.
Zie mij eens
Omdat trots alles te maken heeft met jezelf, gaat het echter al snel over: ‘Zie mij eens’. Het kan dus gauw doorslaan. Kijk maar naar de uitleg van Van Dale. Ook hij laat een positieve én een negatieve kant zien. Trots is daarmee meteen een valkuil. Dat komt doordat we vanwege onze zonde geneigd zijn in alles door te schieten naar de verkeerde kant. Want is het terecht dat je bij het halen van je examens denkt: ‘Zie mij eens’? Natuurlijk, je hebt je vier, vijf of zes jaar ingezet op school. Jij hebt die examens goed gemaakt. Maar hebben je docenten ook nog een rol gehad? En je ouders? Die ene vriend die zo goed in wiskunde was en jou hielp? En, belangrijker: Wie gaf je daarvoor het verstand? De gezondheid? Het inzicht?
Dus vraagt zoiets eigenlijk meer om dankbaarheid. Wanneer ben je dankbaar? Als je iets krijgt van een ander, wat niet vanzelfsprekend is omdat je het niet hebt verdiend.
Vanuit een nederig hart
Bijbelse dankbaarheid heeft altijd te maken met onverdiende genade van God. Als ik iets leer kennen van de genade van God door Zijn Zoon Jezus Christus, krijg ik ook een diep besef van dankbaarheid, omdat ik ervaar dat ik in plaats van Gods genade, Zijn toorn heb verdiend. De toorn van God over mijn zonde hoef ik niet zélf eeuwig te dragen in de buitenste duisternis, maar die heeft Chrístus gedragen in Zijn bitter lijden en sterven. Zo heeft Hij mijn schuld verzoend! Dan komt dankbaarheid op uit een door God nederig gemaakt hart. Dat zie je bijvoorbeeld bij Abram, als de HEERE aan hem verschijnt en zegt: Ik ben God de Almachtige; wandel voor Mijn aangezicht en zijt oprecht. En Ik zal Mijn verbond stellen tussen Mij en tussen u, en Ik zal u gans zeer vermenigvuldigen (Gen. 17: 1-2). Dan buigt Abram zich met zijn gezicht naar de grond (vers 3). De Kanttekenaren schrijven bij deze tekst: “Betuigende daarmee niet alleen zijn nietigheid en onwaardigheid, maar ook zijn eerbiedig, nederig, en dankbaar hart jegens de almachtige en genadige God”.
Dankbaarheid heeft niet alleen te maken met de grote genade van God waarmee Hij mij redt van het verderf, maar ook met de kleine dingen van elke dag. Als ik besef niets verdiend te hebben, is alles wat ik krijg onverdiende goedheid van de Heere. Dat geeft dan geen trots gevoel van ‘Kijk mij eens’, maar Bijbelse dankbaarheid. Wees daarom liever dankbaar dan trots.
Laurens Kroon